భారతావతరణము -1

https://www.facebook.com/vallury.sarma/posts/573113459392738

https://www.facebook.com/vallury.sarma/posts/573436459360438

https://www.facebook.com/vallury.sarma/posts/574313725939378

నన్నయను స్మరించుకుంటే విశ్వనాథవారి రేడియో రూపకం భారతావతరణము గుర్తుకు వస్తుంది. ఇది 1961 సెప్టెంబరు 24న ఆకాశవాణి హైదరాబాదు వారు ప్రసారంచేశారు. తరువాత భారతిలో ఫిబ్రవరి 1962లో ముద్రింపబడినది.

మొదటి రంగం - స్థలం - రాజమహేంద్రవరం. గోదావరి స్నాన ఘట్టం. ఆరోజు రాజనరేంద్రుని సభలో నన్నయ్యగారి ఆదిపర్వం ఆవిష్కరణ.
ముగ్గురు బ్రాహ్మణుల సంభాషణ
మొదటివారు ద్రవిడ దేశంనుండి రాజపుత్రుడు కులోత్తుంగునితోబాటుగా ఈ సభకై వచ్చారు.
రెండవవారు దూర గ్రామం నుండి వచ్చిన సంస్కృత పండితుడు. మూడవవారు రాజాస్థానములోని కవి, పండితుడు..
1వ బ్రా.:- మీరాజావారి కులబ్రాహ్మణుడు నన్నయభట్టుగారు వ్యాస భారతమును మీభాషలోనికి అనువదించుచున్నారటగదా. ఆ సభకు కుమారుని అహ్వానించినారు.వారితో మేమును వచ్చినాము.
2వ బ్రా :- నాకు తెలియదు. ఆంధ్రభాష వంటి జానపదుల భాషలో భారతమా? అసలు తగిన పదజాలమున్నదా? వ్యాకరణమున్నదా. చందస్సులున్నవా? ఈ మ్లేచ్చ భాషలో భారతమును ఎవరాదరింతురు?
1వ బ్రా:- మా ద్రావిడభాషలో అనేక ప్రాచీన కావ్యములున్నవి. స్వతంత్రవృత్తములున్నవి.
3వ బ్రా :- మా నన్నయగారి ప్రతిభనుగురించి మీ ఇరువురికి తెలిసినట్లులేదు. వారిప్పటికే పాణినీయ పద్దతిలో ఆంధ్రశబ్ద చింతామణిని కూర్చినారు. సంస్కృత శబ్దములు, దేశి ధాతువులతో మణిప్రవాళము వంటి భాషను నిర్మించినారు.తెలుగుకు తగిన సంస్కృత వృత్తములను నిర్ణయించినారు.
2వ.: ఇది విఫలప్రయత్నమనే నా నమ్మకము. వాగ్దేవికి ఈభాషలు రుచించునా? ఆమెకు దుర్దినములు వచ్చినవి.
3వ. బ్రా: నేను సభకుపోవుచుంటిని. నన్నయ్యగారు తెలుగులో వాల్మీకి మహర్షిని తలపించు ఆదికవిగా గుర్తింపబడుదురనే నా నమ్మకం. మీరిరువురూ నా వెంట రావచ్చును.
1వ బ్రా: మీరెంత చెప్పినను నాకు నమ్మకములేదు. నేను యోగిని. నేను బ్రహ్మలేకమునకు పోయి అక్కడ సరస్వతీ దేవి ఈఔద్ధత్యమునకు ఎట్లు స్పందించుచున్నదో తెలుసుకొందును.
2. వ బ్రా: - ఆ యోగప్రక్రియ నాకునూ తెలియును. నేను కూడా నా సందేహములను అక్కడనే తీర్చుకొందును.

రెండవ రంగము - బ్రహ్మలోకము - సరస్వతీదేవి అత్యవసర సమావేశము.
ఆహూతులు వశిష్ఠ వామదేవాది మహర్షులు, కాళిదాసు, భవభూతి, మురారి, ప్రత్యేక ఆహ్వానితులు వాల్మీకి, వ్యాసుల వారు.

(సశేషం) రేపు రెండవ భాగం

రెండవ రంగము - బ్రహ్మలోకము - సరస్వతీదేవి అత్యవసర సమావేశము.
ఆహూతులు వశిష్ఠ వామదేవాది మహర్షులు, కాళిదాసు, భవభూతి, మురారి, ప్రత్యేక ఆహ్వానితులు వాల్మీకి, వ్యాసుల వారు.

బ్రహ్మలోకము - వాణీ హిరణ్యగర్భుల సభావేదిక - ఆహూతులు వచ్చు చున్నారు. రంభ నృత్యము చేయుచున్నది. మేనక సరస్వతీదేవి చరణములకు పారాణి అలంకరిస్తున్నది. దేవఋషి నారదుడు తన వీణయైన మహతిని వాయిస్తూ హరినికీర్తిస్తున్నాడు. హంస సరస్వతీదేవి రాజమహేంద్రవర సభకు ప్రత్యక్షముగా వెళ్ళదలచినచో వెంటనేవెళ్లుటకు సిద్ధముగా ఉన్నది. ఆహూతులు ఒకొకరే వచ్చుచున్నారని ద్వారపాలిక తెలిపినది. మొదట కవివరులు కాళిదాసు, భవభూతి, మురారి వచ్చినారు. సప్తమహర్షులు వచ్చినారు. సృష్టికర్త స్వస్థానమునకు వచ్చికూర్చున్నారు. వాల్మీకి, వ్యాసాదులు వేంచేసినారు.
బ్రహ్మా - సరస్వతీ నీవు మారిపోవుచున్నావు. గీర్వాణము తప్ప అంగీకరించని నీకు క్రొత్తభాషలమీద మోజు పెరిగినది.
సర:- స్వామీ అనంత కాలచక్రములో యుగములు, మహాయుగములు, కల్పములలో తమరు మారుటలేదా?

బ్రహ్మ:- ఇప్పుడే వాల్మీకి మహర్షులు వచ్చుచున్నారు.
వాల్మీకి:-దేవీ, భూలోకమున నాకొక ప్రత్యర్థి ఉదయించినాడు. ఆయనకూడా ఆదికవియేనట.
సర:- నన్నయగారు తమకు ప్రత్యర్థులా?
వాల్మీకి:- ఆయన నన్ను గురించి ఏమన్నారో చూడండి
హరిహరాజగజాననార్క షడాన్య మాతృ సరస్వతీ
గిరిసుతాదిక దేవతాతతికి నమస్కృతిఁజేసి దుర్భర
తపోవిభవాధికున్ గురు పద్యవిద్యకునాద్యు నం
బురుహగర్భవిభున్ బ్రచేతసుపుత్రు భక్తిఁదలంచుచున్
సర: అంబురుహగర్భవిభున్ - నిన్ను బ్రహ్మ అంతవానివి అన్నాడుకదయ్యా!
వాల్మీకి : దుర్భరతపోవిభవాధికున్ అనుటలో నాకవిత్వ ప్రసక్తి ఎక్కడ ఉన్నది? పద్యవిద్యకు ఆద్యుడని అన్నాడు. కవిగా నన్ను మెఛ్ఛుటకాదే. ఇది నేను తిరస్కారముగనే భావింతును.
భవభూతి:- మనందరమూ నేర్చినది పద్యవిద్యయే కదా. మనము వేదమంత్ర ద్రష్టలము కాదు. వేదాంగములను స్మృతులను నిర్మాణముచేసినవారముకాదు కదా!
వాల్మీకి:- ఆయన వ్యాసులవారిని ఎలా కీర్తించాడో గమనించండి.
భారత బారతీశుభగ భస్తిచయంబులఁజేసి ఘోరసం
సారవికారసంతమన జాలవిజృంభము వాపి సూరిచే
తోరుచిరాబ్జబోధనరతుండగు దివ్యుఁ బరాశరాత్మజాం
భోరుహమిత్రుఁ గొల్చి మునిపూజితు భూరియశోవిరాజితున్

ఆయనకు నాకంటె వ్యాసుడనిన అధిక భక్తి ప్రపత్తులు. ఆయన - ఘోర సంసారవికారసంతమసజాల విజృంభము - ఘోరమైన సంసారవికారమనే కటికచీకట్ల ప్రభావమును వాపినవాడట. సూరిచేతో రుచిరాబ్జ బోధనరతుండగు అంభోరుహమిత్రుడట - పండితుల హృదయపద్మములను ప్రకాశింపచేయు సూర్యుడట, దివ్యుఁడట, మునిపూజితుడట, భూరియశోవిరాజితుడట.
వ్యాసుడు - ఆయన నిన్ను బ్రహ్మ యంతటివాని వన్నాడు. నేను వ్రాసినదంతయు తారుమారుచేసినాడు. నాకావ్య రచనా శిల్పమును గౌరవించలేదే.

భారతావతరణము -3

భవభూతి - మహర్షి వాల్మీకీ! తమ మధుర కవితారసమును పానము చేయని భారతీయుడుండునా?
కూజంతం రామరామేతి మధురం మధురాక్షరమ్
ఆరుహ్య కవితాశాఖాం వందే వాల్మీకికోకిలమ్
వాల్మీకియను కోకిల కవితా వృక్షశాఖపై కూర్చుండి రామ రామ అను మధురాక్షరములు పలుకుచున్నది.
కాళిదాసు - వాల్మీకేర్ముని సింహస్య కవితా వనచారిణః - వాల్మీకి యను మునిసింహము కవితావనములో విహరిస్తూ తన గర్జనతో రామకథను వినిపించెనట. నన్నయ బెదరినాడేమో.
వాల్మీకి : నన్నయ ఆంధ్రీకరించునది భారతము. అతనికి వ్యాసుడనిన అధిక గౌరవము.
సర:- అందరకు స్వాగతము. కాళిదాస కవీంద్రా తమరు ఈసభకే వచ్చితిరా?
కాళిదాసు - వ్యాసులవారినుండి బ్రహ్మ వైవర్తమును విని ఉన్నాము. ఈనాడు తమ వివర్తశోభను తిలకించుటకు వచ్చితిమి.
సర:- నీ వివర్తశోభ రఘువంశములోనూ, భవభూతిది ఉత్తరరామచరితములోను మేముచూడ లేదా?
భవభూతి :- సిద్ధ చారణులు ఈయాంధ్రభాషా వివర్త రామణీకమును పొగడుచున్నారు.అతడి ప్రయత్నమును చూచి ధన్యులమౌదుమని వచ్చియున్నాము.
సర: అందరూ ఆసీనులుకండు. రాజమహేంద్రవరమున గ్రంధావిష్కరణ సభ ప్రారంభమగుచున్నది.

మూడవ రంగము
రాజ మహేంద్రవరము - రాజ రాజనరేంద్ర బిరుదాంకితుడైన చాళుక్య ప్రభువు విష్ణువర్ధనుని విద్వత్సభ.
సభాసదులందరూ ఆసీనులై ఉన్నారు. వైతాళికుల జయజయధ్వానాల మధ్య మహారాజు వచ్చి సింహాసనారూఢులైనారు.
నిశ్శబ్దం.
… …

బ్రహ్మలోకములోని సభలోని అందరి దివ్యదృష్టి రాజమహేంద్రవరము రాజ సభలోనే కేంద్రీకృతమై ఉన్నది.

భవభూతి : సభామర్యాదలు పూర్తి అయినవి. నన్నయ గారు లేచి నిలభడి భారతపఠనము ఆరంభించినారు
నన్నయ:
శ్రీ వాణీ గిరిజాశ్చిరాయ దధతో వక్షోముఖాఙ్గేషు యే
లోకానాం స్థితి మావహంత్య విహతాం స్త్రీపుంస యోగోద్భవాం
తే వేదత్రయమూర్తయ స్త్రీపురుషా స్సంపూజితా వస్సురై
ర్భూయాసుః పురుషోత్తమాంభుజభవ శ్రీకంధరా శ్శ్రేయసే

కాళిదాసు: ఏదో క్రొత్త భాషయన్నారు. ఇది సంస్కృతమే. మరియొక సంస్కృత భారతమా?
భవభూతి : - వ్యాసుల కావ్యారంభము చిత్తగించండి:
నారాయణం నమస్కృత్య నరంచైవ నరోత్తమం
దేవీంసరస్వతీంచైవ తతోజయముదీరయత్
లోమహర్షణ పుత్రః ఉగ్రశ్రవాః సూతపౌరాణికో నైమిశారణ్యే శౌనకస్యకులపతేర్ ద్వాదశవార్షిక సత్రే
సమాశీనాన్ అభ్యాగచ్ఛద బ్రహ్మర్షీన్ సంశితవ్రతాన్
వినయావనతో భూత్వా కదాచిత్ సూతనందనః …
తెలుగా సంస్కృతమా అనేది ప్రశ్నకాదు. మొదటిశ్లోకంలోనే నన్నయగారి కవితామృతాన్ని ఆస్వాదన చేయండి. వ్యాసులవారు మొదట 8000 శ్లోకాలలో జయమును క్లుప్తముగా వ్రాసినారు. వారివద్ద విపులముగా విన్న వైశంపాయనుడు, జనమేజయుని సర్పయాగ సమయంలో భారతమును విస్తరించినాడు. ఆ సభలో రోమహర్షణుడు వినినాడు. ఆయన పుత్రుడు సూతుడు నైమిశారణ్యమున ద్వాదశ వర్ష సత్ర సమయమున చేసిన ప్రతిదిన ప్రవచనము లక్ష శ్లోకముల మహాభారతముగా వివర్తమొందినది. నన్నయగారు అనుసృజన చేసినది ఇది.

సర: - మనము తరువాత ముచ్చటించుకొనవచ్చును ఈ లోపల నన్నయ్యగారు "పాయక పాక శాసనికి భారత ఘోర రణంబునందు నారాయణునట్లు" తనకు బహుభాషాకోవిదుడైన నారాయణ భట్టు తనకు తోడై నిలిచాడని చెప్పారు.
భవభూతి: - ఇంతకూ ఎవరు రచించినారు?
సర:- ఇంతకూ భారత యుద్ధమెవరు చేసిరి? పార్థుడా? పార్థ సారథియా?
… …
నన్నయ: -
సారమతిం గవీంద్రులు ప్రసన్న కథాకవితార్థ యుక్తి లో
నారసి మేలునానితరులక్షర రమ్యత నాదరింప నా
నారుచిరార్థ సూక్తినిధి నన్నయభట్టు దెనుంగునన్ మహా
భారత సంహితా రచన బంధురుడయ్యె జగద్ధితంబుగన్

భవభూతి: - సంహితా అనుపదములోనే నన్నయ తనరచనకు పంచమవేద ప్రతిపత్తి కల్పించినాడు.

వ్యాసుడు (తనలో):
పురాణసంశ్రితః పుణ్యాః కథా వా ధర్మసంశ్రితాః
ఇతివృత్తం నరేంద్రాణాం ఋషీణాం చ మహాత్మనాః
తస్యాఖ్యానా వరిష్ఠాస్య విచిత్రపదపర్వణః
సూక్ష్మార్థ న్యాయాయుక్తస్య వేదార్థైర్భూషితస్య చ
బారతస్యేతిహాసస్య పుణ్యం గ్రంధార్థసంయుతాం
సంస్కారోపగతాం బ్రాహ్మీం నానాశాస్త్రోపబృంహితాం.

నన్నయ గారు చదువుతున్నారు
ధర్మ తత్త్వజ్ఞులు ధర్మ శాస్త్రంబని | యధ్యాత్మవిదులు వేదాంతమనియు
నీతివిచక్షుణుల్ నీతి శాస్త్రంబని | కవివృషభుల్ మహాకావ్యమనియు
లాక్షణికులు సర్వలక్ష్య సంగ్రహమని | యైతిహాసికులితిహాసమనియు
బరమ పౌరాణికుల్ బహుపురాణ సముచ్చ| యంబని మహా గొనియాడుచుండ
వివిధవేద తత్త్వవేది వేదవ్యాసు | డాదిముని పరాశరాత్మజుండు
విశ్వసన్నిభుండు విశ్వజనీనమై | పరగుచుండ జేసె భారతంబు

Vvs Sarma విశ్వనాథవారి రేడియో రూపకం భారతావతరణము 1961 సెప్టెంబరు 24న ఆకాశవాణి హైదరాబాదు వారు ప్రసారంచేశారు. తరువాత భారతిలో ఫిబ్రవరి 1962లో ముద్రింపబడినది. తరువాత 1995లో వరంగల్ విశ్వనాథభారతి వారిచేత విశ్వనాథ అసంకలిత సాహిత్యమన్న పేరులో ఆచార్య కోవెల సుప్రసన్నాచార్యులుగారి సంపాదకత్వంలో ప్రచురింపబడినది. (సంపుటి 4). దీనిలో అక్కడక్కడ వారి పుస్పాలను కలిపిన దారంలా నా చేర్పులుకూడా ఉన్నాయి.